Kripto paralar, şifreleme teknolojisi kullanan dijital para birimleridir – şifresi olmayan kişiler tarafından okunamaz hale getirmek üzere verileri kodlamak için kullanılan bir teknik. Kriptografi sayesinde, kripto para sahteciliği pratikte imkansızdır, ancak kripto para güvenliği başka faktörlere de bağlıdır.
Modern kripto paralar, blok zincir teknolojisine dayalı merkeziyetsiz sistemlerdir. Blok zinciri, ilk olarak 1982 doktora tezinde David Chaum adlı bir kriptograf tarafından tanımlanan dağıtılmış bir veritabanı yapısıdır. Kripto dünyasında, blok zinciri, dünyanın her yerinden binlerce insanın bilgisayarında tutulan ve güncellenen şifreli işlemlerin halka açık bir defteri olarak hizmet eder. İşlemler anonimdir ancak herkese açıktır.
Bitcoin dünyanın ilk dijital para birimi değildir. Blok zinciri teknolojisinin kullanıldığı ilk uygulama da değildir. Verileri güvende tutmak için açık anahtar kriptografisinin de ilk kullanımı değildir. Ama tüm bu unsurları tek bir sistemde topladığından, ilk modern kripto paradır.
Şimdi kripto paranın tarihine hızlıca bir göz atalım.
Bitcoin’den Önce
Bitcoin’in geliştirilmesinden önce, birkaç çevrimiçi dijital para örneği vardı, ama hiçbiri çok fazla ilgi çekmeyi veya finans piyasalarında yer edinmeyi başaramadı. Bu tür para birimlerinin iki örneği B-Money ve Bit Gold’dur.
2008: Satoshi Nakamoto ve Bitcoin
Bitcoin.org internet alan adı Ağustos 2008’de alındı. Günümüzde de dünyanın en yaygın kullanılan kripto parasının ana sayfası olmaya devam ediyor. Aynı yılın 31 Ekim’inde, Satoshi Nakamoto adını kullanan bir kişi veya kuruluş, Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi adlı bir bilimsel makale yayınladı. Bu makale kripto dünyasında “Satoshi’nin beyaz bülteni” olarak da biliniyor.
Makale, kriptografik olarak güvenli blok zinciri teknolojisi kavramını ortaya attı. Bitcoin, teorik bir açık kaynaklı dijital kaynak olarak tanımlandı. “Açık kaynaklı” terimi, kimsenin ona sahip olmadığı ve herkesin onun kullanımına ve geliştirilmesine katılabileceği anlamına geliyordu.
Bugüne kadar kimse Satoshi Nakamoto’nun kim olduğunu öğrenemedi. Kimliği birçok efsaneye ve teoriye konu olmuştur. Kimliğinin her zaman anonim kalacak olması muhtemeldir.
2009: Bitcoin Madenciliği Başlıyor
2009’un başlarında Bitcoin yazılımı ilk kez halka açıldı. Satoshi Nakamoto, ilk 50 Bitcoin’i ihraç etti ve böylece kripto madenciliği uygulamasını başlattı. Sadece programcılar ve meraklılardan oluşan küçük ekibin, günün birinde çığır açan bir teknoloji olarcağını düşündükleri şeyin geliştirilmesine katıldığı bir zamandı.
2010: İlk İşlemler
Piyasaya çıktığı ilk yılda Bitcoin’e herhangi bir gerçek değer atfetmek gerçekçi değildi. Geliştirici Gavin Andresen, 50$ karşılığında 10.000 Bitcoin satın aldı ve Bitcoin Faucet adlı bir web sitesi oluşturdu ve burada Bitcoin’i eğlence için bağışladı.
Bu dönemin en ünlü hikayesi, 10.000 Bitcoin karşılığında iki pizza satın alan bir yazılım geliştiricisi olan Laszlo Hanyecz ile ilgilidir. Bu alışveriş, ilk kripto para işlemi olarak kabul edilmektedir. Bitcoin’in tüm zamanların en yüksek fiyatıyla hesaplandığında, bu iki pizza 600 milyon doları aşan bir değere sahip olacaktı. Ancak Laszlo kararından asla pişman olmadı. Kripto ekosisteminin büyümesini sağlamakta bunun çok önemli bir adım olduğuna inanıyor.
Aralık 2010’da Satoshi Nakamoto, bitcointalk adlı popüler online foruma son genel mesajını gönderdi. Yazılımın en son sürümü hakkında bazı küçük ayrıntılar hakkında yazdı. Daha sonra bazı programcılarla e-posta yoluyla iletişim halinde kaldı, ancak Nisan 2011’den sonra bir daha ondan haber alınamadı.
2011: Yeni Kripto Paralar Doğuyor
Bitcoin’in başarısının merkezinde, merkeziyetsiz dijital para fikri yavaş yavaş ivme kazanmaya başladı. Bunun sonucunda, ilk alternatif kripto paralar ortaya çıkmaya başladı. Bu para birimleri, köklü kripto para birimi olan Bitcoin’e alternatif oldukları için altcoin olarak adlandırıldı.
Çoğu altcoin, daha yüksek hız, daha fazla anonimlik, vb. özelliklerle orijinal Bitcoin protokolü üzerine kademeli olarak iyileştirmeler sundular. Litecoin ilk altcoinler arasındaydı, bu yüzden bazen Bitcoin altında Litecoin de gümüştür denir. Günümüzde artık binlerce kripto para mevcut.
2013: İlk Büyük Balon
Ocak 2013’te tek bir Bitcoin’in fiyatı ilk kez 1.000$’ı aştı. Fiyat daha sonra hızlı bir şekilde düşse ve ardından tekrar 1.000$’a ulaşmayı başarmadan önce yaklaşık iki yıl boyunca durgun seyretse de, bu önemli bir dönüm noktasıydı.
İlk benimseyenlerden bazıları, fiyat durgunluğu sırasında büyük kayıplar yaşadı ve bu, Bitcoin için çok fazla olumsuz baskıya neden oldu. Çok fazla haber yapılıyordu ve birçok kişi, ilk kez kripto parayı kaybedilen bu servetler bağlamında duydu.
Kripto pazarı yavaş yavaş büyüdü. Altcoinler arasından kaçının hayatta kalacağı belli değildi. Birçoğu bunu başaramadı.
2014: Mt. Gox ve Çalkantılı Zamanlar
Pazarın en büyük kripto para borsası Mt. Gox adlı bir web sitesiydi. Ocak 2014’te saldırıya uğradı. Bilgisayar korsanları 850.000 bitcoin çalarak kayıplara karıştı. Kripto tarihindeki en büyük hırsızlıktan kimin sorumlu olduğu hala bulunamadı.
Eleştirenler, kripto paraları anonimlik ve merkeziyetsizliğe dayandığından, saldırıya uğramasının şaşırtıcı olmadığını ve bilgisayar korsanlarının izini sürmenin imkansız olduğunu söyledi.
Kasım 2014’te, Silk Road kripto web sitesinin kurucusu, anonim kişilere satış yapmak için Bitcoin’e dayalı web sitesi aracılığıyla satılan ürünlerin yaklaşık %70’ini yasa dışı uyuşturucuların oluşturduğu tespit edildikten sonra ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
2015: Ethereum ve Altcoin Patlaması
Ethereum projesi 2015 yılında lansmanını yaptı. Bazıları bunu Bitcoin’in altında yatan fikirlerin gerçek anlamda ilk kez faydalı bir şekilde uygulanması olduğunu düşünüyor. Ethereum, blok zincirinin kripto fonlarına ek olarak yazılım programlarını da barındırmasına izin veren bir teknoloji olan akıllı sözleşmeleri tanıttı. Akıllı sözleşmeler, finans ve diğer alanlarda karmaşık, faydalı uygulamaların geliştirilmesini sağladı.
Akıllı sözleşmelere ek olarak, Ethereum birden fazla para birimini barındırma fikrine öncülük etti. Ethereum’un kendi kripto parası Ether olmasına rağmen, Ethereum blok zincirinin üzerine sayısız yeni token projesi uygulandı. Akıllı sözleşmeler ve özel para birimleri, hırslı geliştiriciler ve girişimciler için güçlü bir kombinasyon olduğunu kanıtladı.
2016: Bir ICO Seli
Ethereum’un popülaritesi, kitle fonlaması yoluyla başlangıç fonları elde eden projelerin ortaya çıkmasıyla arttı – özellikle, tıpkı bir şirket halka açıldığında yatırımcılar için ihraç edilen hisse senetleri gibi yeni tokenlerin yatırımcılara sunulduğu ilk token arzları yoluyla. İnsanlar koinleri bir yatırım aracı olarak veya koinlerin yaratıldığı projeleri desteklemek için satın aldı.
Bazı ICO’ların kötü tasarlanmış olduğu ortaya çıktı. Bazıları zengin olma planlarıydı. Bazıları meşru yatırımlar gibi görünen saadet zinciri dolandırıcılıklarıydı. Bazıları ise yenilikçi, kullanışlı ürün ve hizmetler için zemin hazırladı.
2017: Bitcoin 20.000$’a ulaştı
Halka açık işlem platformları ve kripto borsaların sayısı giderek arttı, bu da kripto para satın almayı ve satmayı çok daha kolay hale getirdi. ICO’ların patlaması yoğunlaştı.
Tüm bunlar ekosistemin hızlı büyümesine katkıda bulundu. Bu genç teknoloji devasa kârlar vaat etti ve kripto paraların toplam piyasa değeri 2018’in başında 800 milyar doları aştı. Yeni bir şirket eklemek için ihtiyacınız olan tek şey, “kripto” veya “blok zinciri” kelimelerinin adının bir parçası olduğundan emin olmaktı.
2018: Gerçeğe Dönüş
Pazarın büyümesi sürdürülebilir değildi, bu nedenle geçmişe bakıldığında balonun patlaması ve fiyatların kademeli olarak düşmeye başlaması kaçınılmaz görünüyor. Pek çok proje, kötü tasarlandıkları veya çok hırslı oldukları için çöktü.
2019-Günümüz: Gerçek Sorunları Çözmek
2018 patlamasından sonra hayatta kalan kripto projelerinin ortak bir yanı var gibi görünüyordu. Gerçek sorunları ele alıyorlar ve blok zinciri teknolojisinin ve kripto paraların gücünü kullanarak faydalı yeni hizmetler sunuyorlardı. Yatırımcılar artık günlük alım ve satım kolaylığına dayalı olarak yeni kripto para yatırımı yapmak yerine kripto girişimlerinin iş planlarını analiz ediyor. Günümüzün kripto projeleri kumar, video oyunları, spor, kimlik yönetimi, finans ve diğer sektörleri ilgilendirmektedir. Arkalarında on yıldan uzun süredir devam eden teknik geliştirme çalışmalarıyla, günümüzün kripto uzmanları, blok zinciri olmadan var olamayacak yeni ürünler ve hizmetler sunarak blok zinciri öncesi işletmeleri modernize etmenin yollarını bulabiliyor.
Gelecekle Yüzleşmek
Dünya giderek daha da dijitalleşiyor ve birbirine bağlı hale geliyor ve kripto paralar, gezegenimizdeki herkese finansal bağımsızlık sağlamada kilit bir rol oynuyor.
Bitcoin ve diğer kripto paralar, global finans sistemini kökten değiştirecek gittikçe artan bir fikir birliği ile paranın muhtemel geleceğini temsil ediyor.
Dünya çapında bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan yaklaşık 2 milyar olası tüketici var. Kripto paralar, bu kişilerin her birinin dünyanın finansal yaşamına katılmalarına imkan sunabilir. Bu fırsatla yapacakları ve söyleyecekleri şey hepimizi sonsuza dek değiştirecek.
NOT
Bu metin, bir bilgilendirme metnidir ve bir yatırım tavsiyesi olarak görülmez. Yazarın veya hizmetin kişisel görüşünü ifade etmez. Herhangi bir yatırım veya alım satım risklidir, geçmiş getiriler gelecekteki getiriler için bir garanti değildir - yalnızca kaybetmeyi göz alabileceğiniz varlıkları riske atın.
IOS
Android
